W dniach 22-24 września 2016 r. na zaproszenie koordynatora projektu dr hab. Patryka Pleskota (IPN) miałem przyjemność brać udział w spotkaniu uczestników Centralnego Projektu Badawczego IPN pt. „Polska emigracja polityczna 1939-1990„, które odbyło się w Palczewie (gmina Warka). Organizatorzy wybrali dla uczestników odrestaurowany XIX-wieczny pałac z blisko pięcio hektarowym ogrodem sąsiadującym z niesamowitymi sadami jabłoni. Wszakże okolica słynie z upraw wielu odmian tych owoców była to również okazja na krótkie lub dłuższe spacery w niesamowitej scenerii przyrody w przerwach pomiędzy panelami.
Tym razem spotkanie koncentrowało się ono wokół problematyki „Ludzie – Struktury – Idee„. W sumie w spotkaniu wzięło udział ponad dwudziestu referentów z całego kraju, którzy mogli zaprezentować wyniki swoich badań w pięciu roboczych panelach tematycznych. Warto dodać, że w pierwszym dniu obrad uczestniczył dr hab. Mirosław Szumiło, dyrektor Biura Badań Historycznych IPN oraz dr Paweł Libera, zastępca dyrektora Biura Badań Historycznych IPN. Była to zatem okazja do zapoznania się z nowym kierownictwem pionu naukowego oraz do dalszych rozmów.
Z dala od miejskiego zgiełku w otoczeniu przyrody rozpoczęliśmy pierwszy dzień obrad od pierwszego panelu zatytułowanego – Struktury. Swoje wyniki badań zaprezentowali: dr Rafał Sierchuła w referacie pt. „Środowisko Organizacji Polskiej na emigracji 1945-1949„, dr hab. Krzysztof Kaczmarski w referacie pt. „Instytucje imienia Romana Dmowskiego w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii„, dr Robert Witalec w referacie pt. „Historia Polskiego Narodowego Komitetu Demokratycznego. Wyzwania badawcze„, dr Piotr Kardela w referacie pt. „Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w USA. Wybrane problemy„.
W kolejnym dniu organizatorzy przewidzieli równie interesujące trzy panele dyskusyjne. W pierwszym zatytułowanym – Portrety indywidualne – wyniki badań zaprezentowali: prof. Sławomir Nowinowski w referacie pt. „Spuścizna epistolograficzna Jerzego Giedroycia„, Milena Przybysz w referacie pt. „Korespondencja Jerzego Giedroycia z Antonim Pośpieszalskim, londyńskim publicystą działu religijnego „Kultury„, dr Małgorzata Choma-Jusińska w referacie pt. „Drogi książki emigracyjnej do kraju (na przykładzie korespondencji Jerzego Kulczyckiego z lat 1960-1989)” oraz dr hab. Marek Wierzbicki w referacie pt. „Biografia Jana Prota jako przykład biografii postaci spoza elit politycznej emigracji powojennej„.
W panelu zatytułowanym – Portrety zbiorowe – ludzie – wyniki badań zaprezentowali: dr hab. Janusz Wróbel w referacie pt. „Polonia na Dalekim Wschodzie 1918-1957„, dr hab. Sławomir Łukasiewicz w referacie pt. „Emigracja polska okresu zimnej wojny w materiałach wywiadu wojskowego PRL – rekonesans„, dr Łukasz Wolak w referacie pt. „Portret zbiorowy działaczy Zjednoczenia Polskich Uchodźców (ZPU)„, prof. Rafał Stobiecki w referacie pt. „Polscy historycy w Stanach Zjednoczonych po 1945 r. Próba portretu” oraz prof. Jan Wiktor Sienkiewicz w referacie pt. „Polscy artyści i polscy architekci – a obchody 1000-lecia Chrztu Polski na emigracji„.
W kolejnym i ostatnim panelu drugiego dnia zatytułowanym – Epoka „Solidarności” swoje wyniki badań zaprezentowali: dr hab. Patryk Pleskot w referacie pt. „Znaczenie działań Komitetu Helsińskiego dla polskiej emigracji (1982-1989)” oraz prof. Jacek Tebinka w referacie pt. „Polityka rządu Margaret Thatcher wobec polskich emigrantów w okresie stanu wojennego„.
W trzecim i ostatnim dniu obrad organizatorzy przewidzieli panel zatytułowany – Cień wojny – w którym wyniki badań zaprezentowali: dr Maciej Żuczkowski w referacie pt. „Na ręce Wasze przesyłam pocztę nadesłaną z kraju…”. Łączność PPS-WRN z KZ PPS. Przyczynek do badania zagadnienia łączności pomiędzy okupowanym krajem a Rządem RP na Uchodźstwie„, dr Marek Jedynak w referacie pt. „Oddział Informacji 2. Korpusu Polskiego wobec żołnierzy Armii Krajowej przybywającej na Zachód„, Wojciech Muszyński w referacie pt. „Kontrwywiad Polskich Sił Zbrojnych wobec polskich emigrantów. Wyzwania badawcze” oraz dr Anna Mazurkiewicz w referacie pt. „Administracja Trumana a uchodźcy polityczni z Europy Środkowo-Wschodniej„.
Podsumowując intensywne trzy dni obrad muszę przyznać, że zarówno wystąpienia panelistów jak również kuluarowe rozmowy okazały się niezwykle interesujące. Wszystkie wystąpienia były na bardzo wysokim poziomie. Był to również czas na nawiązanie nowych kontaktów i wysłuchania koleżanek i kolegów, którzy swoimi wystąpieniami wnosili nierzadko nową wiedzę do dalszych badań nad polską emigracją polityczną z lat 1939-1990. Jestem również przekonany, że dyskusje nie tylko nie zakończyły wymiany poglądów ale być może z czasem zapoczątkują szerszą debatę na temat badań nad polską emigracją polityczną po II wojnie światowej. Jestem przekonany, że istnieje taka potrzebna.
Mam nadzieję, że z czasem pokłosiem tego niezwykle interesującego spotkania będzie tom – studia z referatami wszystkich uczestników na który już z niecierpliwością oczekuje. Już teraz wypada napisać – do zobaczenia przy okazji kolejnego spotkania.
© by łukasz wolak
