Tym razem zdecydowałem się poserfować po stronach instytucji, które udostępniają zbiory ikonograficzne związane z dipisami. Nie muszę chyba dodawać, że na blogu koncentruje swoją uwagę także na tych materiałach. Jeśli nie mieliście dotąd okazji zajrzeć do moich poprzednich wpisów na blogu to w tym miejscu zachęcam do ich lektury. Znajdziecie je pod tytułami: „Dipisi w sieci (1)” i „Dipisi w sieci (2)„. Liczę, że kolejna trzecia część poświęcona zawartości internetu będzie pomocnym skryptem dla poszukujących ikonografii związanych z podejmowaną problematyką. Przy tej okazji zaznaczam, że z czasem wygeneruje odpowiednią zakładkę na blogu w której znajdziecie odnośniki do stron instytucji i prywatnych blogów w których znajdują się ciekawe materiały. Dodatkowo to nie koniec indywidualnego przeglądu stron związanych z dipisami. Internet pod tym względem jest „rogiem obfitości” a dipisi jeszcze przez długi czas będą w centrum mojej uwagi.
Imperial War Museum (Londyn)
Jestem przekonany, że każdy z czytelników kojarzy tą instytucję muzealną i nie trzeba jej w szczególny sposób przedstawiać (tutaj). Wiele razy sam z przyjemnością wracałem do IWM w Londynie aby oglądać stałą ekspozycję a także wystawy czasowe. Chociaż w głównej jej części nie znajdziecie zbyt wielu Poloników to w przypadku zbiorów na stronie IWM jest zupełnie inaczej. A gdy zajrzymy do spisów muzealnych to otwiera się przed nami zupełnie nowa płaszczyzna do omówienia. To jednak zagadnienie na osobny wpis i miejsce. Pewnie zdziwicie się ale na stronie IWM możemy nie tylko eksplorować fotografie związane z dipisami ale również materiały wideo oraz wywiady/rozmowy ze świadkami historii (oral history). Warto więc zwrócić uwagę na poniższe wyniki. Po wpisaniu frazy <displaced persons> w wyszukiwarce ukazało mi się 1710 rekordów. Mniej więcej połowa rekordów zawiera tylko informacje o materiale, który nie został jeszcze zdigitalizowany. Pozostała część dostępna z poziomu biurka zrobiła na mnie duże wrażenie.
W wynikach pojawia się wiele materiałów związanych z codziennością dipisów, administracją okupacyjną oraz obozami. Można wskazać, że wśród nich odnaleźć można fotografie z obozów dipisowskich w: Bocholt, Brauweiler, Bremen, Celle, Dachau, Eindhoven (Holandia), Emsdetten, Haldern, Hamburg ZOO, Hanover, Klagenfurt (Austria), Kufstein (Austria), Lubeka, Norymberga, Osnabruck, Sandbostel, Wesel i wiele innych. W wynikach znajdują się również materiały związane z działalnością UNRRA i IRO a także związane z działalnością władz okupacyjnych. Pod względem narodowościowym w wynikach znajdziemy m.in.: Polaków, Rosjan, Ukraińców, Żydów, Włochów. Znaleźć można także materiały związane z ewakuacją Rosjan z brytyjskiej strefy okupacyjnej do strefy radzieckiej, tzw. „repatriacją”, ewakuacją żydowskich dipisów do Izraela/Palestyny, fotografie z okupowanego Berlina (chociaż ten materiał dotyczy bardziej „wypędzonych”) oraz grafiki m.in. z obozu w Belsen.
United States Holocaust Memorial Museum (Waszyngton)
W przypadku kolejnej instytucji, która udostępnia swoje zbiory w przestrzeni wirtualnej, wyniki mogą przyprawić o zawrót głowy. Nie trudno się domyśleć, że jedną z płaszczyzn zainteresowań Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie są przede wszystkim żydowscy dipisi. Można jednak stwierdzić, że pracownicy muzeum nie separują innych narodowości i udostępniają materiały związane m.in. z polskimi i rosyjskimi dipisami. W tym miejscu odsyłam zainteresowanych tematyką żydowskich dipisów do wydanej w ostatnim czasie publikacji autorstwa dr Katarzyny Person (ŻIH) pt. „Dipisi. Żydzi polscy w amerykańskiej i brytyjskiej strefach okupacyjnych Niemiec 1945-1949, Warszawa 2019”. Jej lektura nie tylko pozwoli zapoznać się z losami tej społeczności ale także uporządkować wiedzę na jej temat. Wracając do strony Muzeum po wpisaniu w wyszukiwarce <displaced persons> otrzymujemy wynik w postaci 7466 rekordów. Także w tym przypadku wyszukiwarka pokazuje materiały dotąd nie zdigitalizowane, dlatego pojawiają się rekordy bez fotografii.
Największą grupę materiałów (udało mi się przejrzeć tylko część rekordów) stanowią fotografie z obozów m.in.: Ainring, Aschaffenburg, Babenhausen, Bamberg, Bad Kissingen, Bad Woerishofen, Bergen-Belsen, Berlin-Duppel, Bindermichl, Dachau, Deggendorf, Dieburg, Ebelsberg, Feldafing, Foehrenwald, Graz (Austria), Hagenow, Hanower, Heidelberg, Heidenheim, Hofgeismar (koło Kassel), Neue Friemann (Monachium), Landsberg, Leipheim, Monachium, Pocking, Poppendorf, Salzburg (Austria), Schlachtensee, Schwarzenborn, Stuttgart, Traunstein, Ulm, Vinnhorst, Wartenberg, Weinsberg, Wegscheid, Wetzlar, Wiedeń (Austria), Wiesbaden, Wildflecken, Zielsheim, Ziegenhain a także obozy w Belgii, Szwecji, Włoszech i Palestynie i wiele innych.
Część z wyników związana jest z działalnością administracji UNRRA w tym jej dyrektorami terenowymi na terenie okupowanych Niemiec. Tematycznie natomiast na udostępnionych fotografiach odnajdziemy m.in.: życie codzienne w obozach, zmagania sportowe, życie religijne, działalność ORTów, repatriantów, ewakuacje z obozów np. do Palestyny z brytyjskiej strefy okupacyjnej, przemieszczenia pomiędzy obozami, działalność zawodową dipisów np. praca w zakładach, szkolenia, szkolnictwo dipisów i wiele innych zagadnień związanych z obecnością tej społeczności. Dipisi na stronie muzeum, co warto podkreślić, mają znaczącą reprezentację w materiale ikonograficznym.
Archiwum Organizacji Narodów Zjednoczonych (Nowy Jork)
To trzecia propozycja bazy, którą warto eksplorować w poszukiwaniu interesujących nas fotografii. Muszę jednak przyznać, że wyszukiwarka nie jest dość intuicyjna. Po wpisaniu frazy <displaced persons> pojawiają się wyniki wyszukiwania obejmujące tematycznie niemal cały powojenny świat. Jeśli chcemy zawęzić poszukiwania do interesującego nas terenu i grupy dipisów możemy włączyć filtry np. terytorialnie albo wprowadzić interesujące nas cezury czasowe. W moim przypadku wprowadziłem dodatkowo daty skrajne 1945-1949. Wynik przyniósł mi rekordy związane z działalnością UNRRA w latach 1943-1946. Dalej znajdujemy podfolder <UNRRA Photographs> i dalej otwieramy podfolder <German Mission – Photographs> (#001-#120), (#121-#240) lub (#241-#362).
W przypadku tego zbioru spora część odpowiedzi posiada jedynie opis bez udostępnionego skanu. Ponadto odnajdziemy w nich również rekordy bez opisu oraz fotografii. W tym przypadku aby skorzystać z tych materiałów zdani jesteśmy na kontakt z archiwistami ONZ albo na wizytę w Nowym Jorku. Pozostałe rekordy posiadają fotografie o zróżnicowanej rozdzielczości ale stosunkowo dobrej jakości. Warto zaznaczyć, że ten zbiór jest jedynie drobną częścią całości z której mogą korzystać badacze w nowojorskiej czytelni ONZ. Materiał udostępniony na stronie dotyczy przede wszystkim obozów dla dipisów w: Aachen, Aglasterhausen, Amberg, Antwerpia (Holandia), Berchlesgaden, Buckeburg, Coburg, Dacha, Frankfurt nad Menem, Freising (Monachium), Hanau, Heidelberg, Hersfeld, Hohenfels, Kloster Indersdorf, Landsberg, Ludwigsburg, Monachium, Rottweil, Studendorf, Wertheim, Wiesbaden, Wolfratausen, Zeilsheim.
Podobnie jak w powyższych trzech przypadkach fotografie tematycznie dotyczą działalności administracji UNRRA na terenie okupowanych Niemiec, życia codziennego w obozach, repatriacji, przemieszczania dipisów. Pod względem narodowościowym odnajdziemy na fotografiach zarówno polskich jak również, żydowskich, rosyjskich i ukraińskich dipisów.
* Fotografie czołowa pt. „UNRRA director Mordecai Schwartz (pictured in the automobile) assists in the repatriation of Polish displaced persons” pochodzi ze strony United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, (źródło: United States Holocaust Memorial Museum/Mordecai E. Schwartz).
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem:
- ze strony Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku (tutaj).
- ze strony Imperial War Museum w Londynie (tutaj).
- ze strony United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie (tutaj).
- ze zbiorów wikipedia commons.
- ze zbiorów własnych.
© łukasz wolak
