Po raz pierwszy na łamach bloga chciałbym zaprezentować szczególną wystawę stworzoną przez Muzeum Sue Ryder w Warszawie. Chociaż prezentowana jest w tradycyjnej formie (zobacz) zdecydowałem się pokazać ją na moim blogu. Dlaczego akurat na blogu? Przede wszystkim ze względu na osobę fundatorki – Sue Ryder, która od pierwszych powojennych chwil organizowała z terenu Wielkiej Brytanii pomoc dla najbardziej potrzebujących dipisów oraz aktywnie uczestniczyła w jej dystrybuowaniu na terenie zachodnich stref okupacyjnych Niemiec. Największym zaskoczeniem dla mnie był jednak fakt, w toku prowadzenia badań nad leksykonem członków i działaczy Zjednoczenia Polskich Uchodźców, że jeden z członków tej organizacji aktywnie włączył się w pomoc i kooperację z Sue Ryder. Zrodziło to we mnie pomysł aby przy najbliższej okazji zaprezentować na łamach bloga nie tylko Muzeum ale przede wszystkim Lady Ryder. Jej życiorys z wielu powodów jest znany badaczom dziejów II wojny światowej, natomiast powojenna aktywność wśród dipisów i uchodźców w RFN – to moje subiektywne zdanie – jest już nieco mniej uwypuklona.
Organizacja Pożytku Publicznego (OPP)
Fundacji Sue Ryder funkcjonuje w Polsce od 1991 r. ale jej historia wybiega daleko wstecz i sięga 1956 r. kiedy to po raz pierwszy Sue Ryder rozpoczęła swoją aktywność w PRL. Od tamtego czasu: „Sue Ryder rozpoczęła ponad pięćdziesięcioletnią misję w Polsce z grupą swoich polskich współpracowników – wolontariuszy. Znalazła ich pośród byłych więźniów obozów koncentracyjnych, weteranów wojennych i ich rodzin. Wielu z nich od lat bezinteresownie współpracuje z Fundacją, a nawet wchodzi w skład jej władz. Sue Ryder nie mogła oficjalnie zarejestrować swojej fundacji w Polsce w czasach komunizmu, a wszystkie budowane przez nią domy przekazała państwu polskiemu” – czytamy na stronie fundacji. Na terenie Polski realizuje kilka celów w tym: utrzymuje kontakty i współpracę z wybudowanymi w Polsce Domami Sue Ryder i inicjuje powstawanie nowych Domów Sue Ryder; rozwija wolontariat na rzecz fundacji oraz w dziedzinach w których fundacja działa, łącznie ze szkoleniem w zakresie opieki nad osobami starymi, chorymi, niepełnosprawnymi i ubogimi; organizuje usługi opiekuńcze dla osób starych, chorych, niepełnosprawnych i ubogich oraz dąży do zapewnienia pielęgnacji i dodatkowych związanych z nią usług oraz sprzętu ułatwiającego życie osobom niepełnosprawnym albo wymagającym opieki z innych powodów; zwraca uwagę władzom państwowym, samorządowym, społeczeństwa na los ludzi starych, chorych, niepełnosprawnych i ubogich zgodnie z intencjami Fundatorki; szerzy wiedzę o życiu i ideach charytatywnych Fundatorki, prowadzi Muzeum i Archiwum Sue Ryder; prowadzi sklepy charytatywne, poprzez sprzedaż przedmiotów darowanych na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. Fundacja aktualnie prowadzi 3 hospicja, 2 szpitale, 8 domów opieki społecznej i 1 zakład opiekuńczo-leczniczy na terenie Polski (zobacz), jej główną siedzibą jest Londyn (zobacz) a swoim zasięgiem obejmuje 15 krajów świata.
Sue Ryder
Właściwie Margaret Susan Ryder (Lady Ryder of Warsaw) urodziła się w 1923 r. w Leeds. Z chwilą wybuchu II wojny światowej jako ochotniczka zgłosiła się do Formacji Pielęgniarek Pierwszej Pomocy (ang. First Aid Nursing Yeomanry). Już w trakcie wojny otrzymała przydział do polskiej sekcji Kierownictwa Operacji Specjalnych (ang. Special Operations Executive, SOE) a jej służba do końca wojny polegała przede wszystkim na koordynowaniu działalności dywersyjnej i wsparciu ruchu oporu w okupowanej Europie. Zajmowała się nie tylko cichociemnymi ale również uczestniczyła w przygotowaniach zrzutów dla Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 r. W czasie wojny odbyła kilka misji specjalnych. Po zakończeniu wojny rozpoczęła działalność humanitarną skierowaną do byłych więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych i byłych jeńców wojennych, którzy znajdowali się na terenie zachodnich stref okupacyjnych Niemiec. Z perspektywy czasu wydaje się, że jej najważniejszą działalnością w powojennej rzeczywistości była pomoc dipisom skazanym na karę śmierci, którzy przebywali w alianckich więzieniach w tym przede wszystkim na terenie amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec. Dzięki jej zabiegom przed wykonaniem kary śmierci uratowała ponad 100 osób w tym wielu Polaków. Protestowała również w obronie dipisów gdy sankcja karna wymierzona przez alianckie sądy była niewspółmierna do winy. Niezależnie od tej aktywności przebywała również z pomocą humanitarną w zniszczonej Warszawie, gdzie opiekowała się najbardziej potrzebującymi.
W 1952 r. w barakach pod Frankfurtem nad Menem założyła pierwszy Dom dla Chłopców w Niemczech. Gdy spłonął jego siedzibę przeniosła do Bad Nauheim. W 1953 r. Sue Ryder powołała fundację swojego imienia. Od tamtej pory rozbudowywała jej zasięg niosąc pomoc najbardziej potrzebującym. Szczególną opieką otaczała byłych więźniów obozów koncentracyjnych, którzy korzystali z oferowanych przez jej Domy turnusów wypoczynkowo-rehabilitracyjnych na terenie Wielkiej Brytanii. W połowie lat 50-tych wyszła za mąż za pułkownika RAF-u Leonard Cheshire (1917-1992), bohatera wojennego odznaczonego przez królową najwyższym brytyjskim odznaczeniem Victoria Cross i społecznika. Obydwoje zaangażowali się w szeroką działalność charytatywną. W 1957 r. mimo braku formalnego pozwolenia ale dzięki przyzwoleniu władz PRL na działalność powstał pod Warszawą w Konstancinie-Jeziornej pierwszy Dom Sue Ryder. Dopiero z początkiem lat 90-tych udało się jej zarejestrować fundację i kontynuować oficjalną działalność. W 1978 r. została dożywotnim członkiem Izby Lordów przyjmując tytuł Lady Ryder of Warsaw. Otrzymała kilka odznaczeń za swoją działalność m.in. Order Imperium Brytyjskiego, Order św. Michała i św. Jerzego, Medal Polonia Mater Nostra Est i Order Uśmiechu. Była autorką dwóch książek autobiograficznych: And the Morrow is Theirs (1975, polski przekład „Jutro należy do nich”, 1978) i Child of My Love (1986). Przyznano jej tytuły doktora honoris causa kilku uniwersytetów. Jest Honorową Obywatelką Miasta Gdynia i Warszawa. Zmarła w dniu 02 listopada 2000 r. Ceremonia pogrzebowa obyła się na cmentarzu przy parafii Cavendish. W 2016 r. przy Placu Unii Lubelskiej w Warszawie powstało Muzeum związane z Fundacją Sue Ryder.
Kilka słów o wystawie
Wystawa składa się z pięciu plansz (czołowej plus czterech merytorycznych) ułożonych chronologicznie z których trzy poświęcone są Sue Ryder. W rzeczywistości są ujęciem działalności fundatorki, która od wybuchu II wojny światowej poświęcała się aktywności społecznej. Jej związku z Polską i Polakami rozpoczęły się z chwilą podjęcia służby w SOE o czym wspominałem powyżej. W jej trakcie nie tylko rozmawiała z cichociemnymi ale doświadczała opowieści o kraju nad Wisłą. Wydaje się, że od tamtej pory zachwyciła się Polską i polskim społeczeństwem. Twórcy wystawy postawili przede wszystkim na obraz umieszczając na czterech planszach sporą liczbę fotografii Sue Ryder, które dokumentują jej zapał do różnego rodzaju aktywności. Na planszy pierwszej odnajdziemy m.in. interesującą fotografię wejścia do obozu dla dipisów w Hamburgu (dotąd mi nieznaną). Na kolejnych odnajdziemy m.in. fotografie z królową Elżbietą II, Lady Dianą, rozładunek darów w Polsce w latach 60-tych oraz fotografie byłych więźniów obozów koncentracyjnych podczas pobytu w Stagenhoe. Nie brakuje wizualizacji działalności Fundacji zwłaszcza w PRL. Odnajdziemy na planszach również fotografie personelu Fundacji z minionych lat oraz z misji humanitarnych w pozostałych krajach objętych jej działalnością. To wszystko zostało uzupełnione ważnymi momentami z życia fundatorki w tym spotkanie z Janem Pawłem II i ceremonii wręczenia tytułu Honorowej Mieszkanki Miasta Warszawy. Ostatnia piąta plansza obejmuje aktywność Fundacji na terenie Polski w tym Muzeum w Warszawie. Wypełniają ją także informacje o celach i sposobie wsparcia Fundacji.
Jestem przekonany, że wystawa mogła być bardziej rozbudowana i uzupełniona niektórymi fotografiami eksponatów z gablot znajdujących się w Muzeum. Rozumiem jednak, że taki zabieg w znacznym stopniu powiększyłby liczbę plansz i jej rozmiary. Niemniej całość jest ciekawym wstępnem dla tych, którzy są zainteresowani historią fundatorki oraz działalnością jej fundacji. Wreszcie całość jest przykładem tego jak Polska i Polacy zyskiwali podczas II wojny światowej przyjaciół którzy byli gotowi nieść jej pomoc także w okresie powojennym. Sue Ryder była przykładem osoby, która zachłysnęła się Polską i pozostawała pod jej wrażeniem do ostatnich dni. Współcześnie ta historia może nadal służyć jako przykład budowania długich i dobrych relacji polsko-brytyjskich. Tym Państwu, którzy nie byli dotąd w Muzeum przy Placu Unii Lubelskiej serdecznie polecam to miejsce i jego niemalże domowy charakter. Muzeum jest nie tylko przykładem kunsztu zagospodarowania na potrzeby placówki bardzo małej przestrzeni ale przede wszystkim ciekawie opowiedzianej historii.
Wystawa
Autorką powyższej wystawy jest p. Anna Kalata, dyrektor Muzeum Sue Ryder, która na potrzeby tego wpisu zgodziła się udostępnić prezentowane plansze za co z tego miejsca bardzo dziękuję.
Udostępniony we wpisie dokument filmowy pochodzi z ze strony Fundacji Sue Ryder na YouTube.
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem:
- z informacje biograficznych o Sue Ryder na stronie Fundacji: [zobacz]
- T. Leszkowicz, Przyjaciółka Polaków – Sue Ryder, Baronessa Ryder of Warsaw, „Histmag.org” (2013): [zobacz]
- z plansz wystawy udostępnionych przez p. Annę Kalatę z Muzeum Sue Ryder w Warszawie
- S. Ryder, Jutro należy do nich, Warszawa 1978
- ze strony internetowej Archiwum Akt Nowych w Warszawie
- W Warszawie otwarto muzeum Sue Ryder, „Dzieje.pl” (2016): [zobacz]
© łukasz wolak
