Tym wpisem chce wspomnieć o Tadeuszu Sokołowskim niezwykłym świadku powojennej obecności Polaków w Niemczech. To człowiek legenda i człowiek instytucja – tak możemy dzisiaj śmiało podkreślić jego aktywność, który po dzień dzisiejszy służy swoimi wspomnieniami licznemu gronu słuchaczy, historyków i dziennikarzy. Jego powojenne losy były tożsame z tymi, które towarzyszyły wielu Polakom zdecydowanym po zakończeniu II wojny światowej pozostać na terenie RFN.
Tadeusz Sokołowski urodził się 11 stycznia 1934 r. w Ostrogu na Wołyniu. Gdy miał pięć lat wybuchła II wojna światowa. Jego ojciec, oficer Wojska Polskiego, został rozstrzelany przez Niemców we wrześniu 1939 r. Wraz z matką w obawie przed wywiezieniem do łagrów ukryli się u rodziny w Pabianicach. Tam też kilka lat później zostali aresztowani w „łapance” i wywiezieniu do Niemiec. Podczas postoju pociągu w pod Berlinem przeżył nalot lotniczy. Część pociągu została zbombardowana. Niestety w wyniku zawieruchy po bombardowaniu zgubił matkę. Tego samego dnia ponownie został aresztowany i wywieziony do obozu w Duisburgu w którym ponownie spotkał swoja matkę. Ponieważ więźniowie tego obozu zajmowali się przygotowywaniem jedzenia dla więźniów z innych obozów na terenie miasta młody wówczas Tadeusz Sokołowski pracował przy obsłudze kotłów, kuchni oraz latryn. Dowoził również jedzenie do miejsca pracy więźniów.
Po wyzwoleniu z obozu przez aliantów trafił wraz z matką do obozu dla dipisów w Minden. W 1951 r. po ukończeniu szkoły zdecydował się na zatrudnienie w kompaniach pomocniczych przy Armii Brytyjskiej CMWS/CMLO w Osnabrück (zob. więcej tutaj). Pełnił w niej funkcję instruktora, wykładowcy, prowadził szkolenia z musztry, obsługi broni i strzelania. W kompaniach pracował aż do 1974 r. Po opuszczeniu kompanii zajął się handlem a z powodu problemów zdrowotnych przed ukończeniem 60-tego roku życia przeszedł na emeryturę. Ostatecznie zamieszkał na znanym osiedlu Eving w Dortmundzie, które wybudowano ze środków „planu Marshalla”. Było ono przez wiele powojennych lat chętnie zasiedlane przez Polaków i polskich uchodźców. Z czasem przylgnęło do niego określenie „POLSKIE” lub „MAŁA WARSZAWA”.
W międzyczasie zainteresował się szerszą działalnością społeczną w środowisku polskich uchodźców. Włączył się aktywnie w działalność harcerską Hufca Orląt Lwowskich Chorągwi Wielkopolskiej, który działał na terenie Minden. Przez wiele powojennych lat był uczestnikiem Światowych Igrzysk Sportowych Polonii. Był również pomysłodawcą zimowej odmiany zmagań sportowych.
Działalnością społeczną wspierał przede wszystkim instytucje krajowe. Organizował zbiórkę pieniędzy na odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, Polski Komitet Olimpijski, Domu Dziecka w Michalinie koło Warszawy, dla ociemniałych dzieci w Laskach koło Warszawy, Związek Inwalidów Wojennych w Poznaniu, Zrzeszenie Służby Zdrowia w Swarzędzu. Organizował również przekazywanie darów w tym pralki automatyczne dla Domu Dziecka w Borku a z Caritasem i Czerwonym Krzyżem wspomagał potrzebujących za pośrednictwem księży i domów parafialnych. Zajmował się również organizowaniem kolonii letnich dla polskich dzieci z Niemiec, sprowadzał młodzież na Polonijne Igrzyska Sportowe, organizował również życie kulturalne. Założył Zrzeszenie Towarzystwa Kulturalnego w Dortmundzie oraz Dortmundzkie Towarzystwo Pomocy Kulturalno-Humanistarnej dla Polaków i Niemców zamieszkałych na Ukrainie. Od wielu lat wspomaga najbiedniejszych w Pile m.in. do Banku Żywności, Stowarzyszenia Stwardnienia Rozsianego, Hospicjum i Pomocy Paliatywnej.
Od wielu lat gromadzi pamiątki z życia Polaków w Niemczech. Udało mu się przed laty stworzyć wystawę w Polskim Centrum Kultury przy Polskiej Misji Katolickiej w Dortmundzie poświęconą pamięci i służbie Polaków w oddziałach Brytyjskiej Armii Renu (BAOR). W chwili obecnej jest przewodniczącym Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Rodakom na Wschodzie.
Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi dla Rzeczpospolitej, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Senatu RP, Medalem „Wspólnota Polska”, złotym i srebrnym Medalem Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Medalem „Pro Memoria”.
* cytata z artykułu Wiesława Kutza, Deutsche Welle
Wywiad z Tadeuszem Sokołowskim dla PepeTV:
Urywek wywiadu z Tadeuszem Sokołowskim dla Radia Polonii (Chicago):
Wywiad z Tadeuszem Sokołowskim dla niemieckiej stacji SWR2 z 09.10.2015 r.:
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem z:
- Arno Giese, Polskie Orły nad Renem. Przeklęci i pozbawieni obywatelstwa! Historia, którą napisały niezwykłe dramaty ludzkie, Warszawa 2013, s.207-239 [Tadeusz Sokołowski].
- Wiesław Kutz, Polskie drogi. Niezwykła biografia Tadeusza Sokołowskiego, Deutsche Welle z 11.11.2014 r. (wydanie internetowe) link: [http://www.dw.com/pl/polskie-drogi-niezwykła-biografia-tadeusza-sokołowskiego/a-18055048].
- materiał wideo ze strony PepeTV.
- materiał audio ze strony SWR2.
- materiał wideo z youtube.com.
- ze strony The BAOR Locations team (tutaj).
© łukasz wolak
