Drodzy Czytelnicy
W dniach 12-14 października br. miałem okazję uczestniczyć w konferencji naukowej pt. „Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie 1939-1947„, której organizatorem był Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. Muszę we wstępie przyznać, że miasto przywitało nas kapryśną aurą. Mimo niesprzyjających warunków pogodowych do Rzeszowa przybyło blisko 40 badaczy z całego kraju, którzy reprezentowali różne instytucje, ośrodki badawcze i naukowe.
Była więc to okazja aby przez kolejne trzy dni uczestniczyć w ciekawym przedsięwzięciu. Całość obrad organizatorzy przenieśli w mury Wojewódzkiego Domu Kultury, gdzie zorganizowano wszystkie panele i dyskusje. Konferencję w imieniu organizatorów otworzył dr Dariusz Iwaneczko, dyrektor Oddziału IPN a słowo wstępne wygłosił spiritus movens całego przedsięwzięcia dr Krzysztof Tochman (IPN Rzeszów). Warto zauważyć, że przez cały czas uczestnikom dopisywała publiczność w tym żołnierze Brygady Obrony Terytorialnej oraz oficerowie i podoficerowie z 21 Brygady Strzelców Podhalańskich. Niewątpliwe było to również okazja do wymiany poglądów i myśli pomiędzy doświadczonymi żołnierzami a badaczami tematyki wojskowej.
Organizatorzy przewidzieli podczas konferencji sześć bloków tematycznych podzielonych na panele. Pierwszego dnia odbyły się dwa z nich. Pierwszy pt. „Armia Polska we Francji” i drugi pt. „PSZ w Wielkiej Brytanii i na Bliskim Wschodzie„. W pierwszym wystąpili: dr Daniel Koreś, który wygłosił referat pt. „Gabinet Naczelnego Wodza PSZ (WP we Francji) 1939-1945. Struktura, zadania i obsada personalna„, kolejne wystąpienie zaprezentował Kamil Kartasiński pt. „Ostrzegam Was przed dezercją duchową…” Szwajcarski okres życia gen. bryg. Bronisława Prugara-Ketlinga” oraz dr Jan Wolski pt. „Aktywność literacka i kulturalna żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych internowanych w Szwajcarii„.
W drugim bloku można było odnaleźć wiele ciekawych wystąpień. Referaty przedstawili: prof. Robert Majzner pt. „Organizacja Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1944-1945„, dr hab. Krzysztof Kaczmarski pt. „Samodzielny Obóz Oficerski / Stacja Zborna w Rothesay w latach 1940-1943„, dr hab. Anna Pachowicz pt. „Gen. Antoni Szymański i Misja Wojskowa do Spraw Zaciągu i Ewakuacji dla oficerów rozdzielczych na francuskich nadgranicznych punktach kontrolnych„. W drugim panelu tego dnia referaty przedstawili: Bartosz Janczak pt. „Armia Polska na Wschodzie w latach 1942-1943. Powstanie, organizacja, wyszkolenie„, dr Krzysztof Zdulski pt. „Armia Polska na Wschodzie w brytyjskich planach obrony tzw. frontu północnego 1942-1943„, Igor Moraczewski pt. „Samodzielna Kompania „Commando” – zapomniani bohaterowie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie„, płk. dr hab. Juliusz Tym pt. „Doświadczenia i wnioski z działań taktycznych grup bojowych na podstawie przykładów bojowych z walk 2. Brygady Pancernej w kampanii włoskiej 1944-1945 roku„, prof. Maria Pasztor pt. „Władza i społeczeństwo włoskie wobec 2. Korpusu w latach 1945-1946” oraz Zbigniew Gołasz pt. „Poprzez granice, łagry, Wehrmacht. Drogi Górnoślązaków do PSZ na Zachodzie„.
Drugi dzień obrad zapowiadał się równie imponująco. I tym razem organizatorzy przewidzieli dwa bloki tematyczne. Pierwszy pt. „PSZ w świetle materiałów własnych i opinii przeciwnika” i drugi pt. „Losy wybranych żołnierzy PSZ cz. 1„.
W pierwszym bloku wystąpienia przedstawili: dr Karol Sacewicz pt. „PSZ na Zachodzie w świetle publikacji prasy konspiracyjnej w okupowanej Polsce (1939-1945)„, dr Jan Szkudziński pt. „Żołnierze 2. Korpusu PSZ w raportach cenzorskich 8. Armii brytyjskiej (grudzień 1943-kwiecień 1944)„, dr hab. Sylwia Grochowina pt. „Kobiety w formacjach PZS na Zachodzie w świetle materiałów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu„, dr hab. Janusz Wróbel pt. „Cudzoziemskie żony żołnierzy PSZ„, prof. Jarosław Kłaczkow pt. „Polscy ewangelicy w PSZ i Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia„, prof. Jan W. Sienkiewicz pt. „Artyści plastycy gen. Władysława Andersa„, dr Grzegorz Pawlikowski pt. „Stanisław Kowalczewski. Żołnierz – artysta 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej„.
W drugim bloku referaty przedstawili: dr Ihar Melnikau pt. „Biogramy niektórych żołnierzy 2. Korpusu PSZ urodzonych na terenie dzisiejszej Białorusi„, dr Rafał Sierchuła pt. „Zygmunt Witold Celichowski, emisariusz londyńskiego MON w Armii Polskiej na Wschodzie w 1943 r.„, Paweł Tomasik pt. „Służba Adama Doboszyńskiego w PSZ na Zachodzie 1939-1943„, Sebastian Nowakowski pt. „Kpt. Stanisław Berak – żołnierz 1. Dywizji Grenadierów we Francji w 1940 r.„, dr Łukasz Wolak pt. „Ppłk. Bolesław Zawalicz-Mowiński – nieznany żołnierz Wojska Polskiego. Przyczynek do badań biograficznych oficera i działacza społeczno-politycznego„, dr Tomasz Gajownik pt. „Ppłk. dypl. Stanisław Kara i jego służba w PSZ na Zachodzie, Krzysztof Kierski pt. Mjr Stanisław Gajęcki – żołnierz Armii Andersa”, dr Krzysztof Tochman pt. „Por. cc Stanisław Hołły ps. „Harnaś”, „Kula” (1914-1974) i jego misja w Grecji” oraz dr Piotr Kardela pt. „W obliczu przymusowej demobilizacji PSZ. Początki organizacji polskiego uchodźstwa wojennego na Zachodzie po II wojnie światowej„.
W kolejny i ostatnim dniu konferencji odbyły się ostatnie dwa bloki tematyczne. Pierwszy pt. „PSZ w końcowym okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu” i drugi pt. „Losy wybranych żołnierzy PSZ cz. 2„.
I tym razem referaty okazały się ciekawe. Wystąpienia zaprezentowali: mjr Rafał Niedziela pt. „Powstanie i działalność Szkoły Specjalistów MON oraz akcje bojowe jej absolwentów na terenie Niemiec w 1945 r.„, dr Jerzy Kirszak pt. „Pierwsza i ostatnia od czasów Jana III Sobieskiego wypowiedziana przez Polskę wojna i plan niedoszłego użycia PSZ przeciwko Imperium Japonii„, Wojciech Miklaszewski pt. „Samodzielna Kompania Grenadierów – organizacja, struktura, barwa i broń„, dr Grzegorz Kulka pt. „Sąd Honorowy dla Grenadierów w latach 1939-1947 – organizacja, funkcjonowanie, orzecznictwo” oraz prof. Krzysztof Tarka pt. „Pozbawienie obywatelstwa gen. Andersa i oficerów PSZ na Zachodzie, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia„, dr Wojciech Muszyński pt. „Polskie oddziały wartownicze przy Armii Amerykańskiej 1945-1955„.
W drugim panelu wystąpienia zaprezentowali: dr hab. Agnieszka Cieślikowa pt. „Dyplomata w mundurze. Polski attaché lotniczy w Londynie płk. dypl. Bogdan Józef Kwieciński„, Bartłomiej Błaszkowski pt. „Ppor. Kazimierz J. Dobrzynia-Dobrzęcki (1921-1985)”, Michał Kalisz pt. „Życie i działalność mjr. Romana Proszka – zastępcy dowódcy 1. Pułku Pancernego”, Ryszard Sodel pt. „Proces gen. Franciszka Skibińskiego jako przykład wykluczenia żołnierzy PSZ z kadry dowódczej Ludowego Wojska Polskiego„, dr Jerzy Kirszak pt. „Jedyny Polak uczestnik walk z Sowietami, Niemcami, Włochami i Japończykami – przypadek Aleksandra Sosnkowskiego” oraz dr Piotr Stanek pt. „Juliusz Kazimierz Zawodny (1921-2010)„.
Warto zauważyć, że zagadnienia podjęte podczas konferencji cechowała różnorodność tematyczna. Wszystkie wystąpienia były bardzo interesujące. Referujący reprezentowali różne środowiska naukowe w tym Instytutu Pamięci Narodowej (m.in. z Wrocławia, Rzeszowa, Delegatury w Olsztynie, Łodzi, Poznania, Warszawy), uczelnie wyższe: Akademię Sztuki Wojennej, Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Łódzki, Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Tarnowie, Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu, placówki badawcze w tym Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk oraz instytucje: Towarzystwo Przyjaciół Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, Archiwum Wojskowe w Oleśnicy, Muzeum II Wojny Światowej, Wojskowe Biuro Historyczne.
Z całą pewnością można zaliczyć to wydarzenie do bardzo udanych za co gratulacje należą się nie tylko organizatorom, że dołożyli wszelkich starań w powstanie tego forum ale w szczególności dr. Krzysztofowi Tochmanowi, któremu udało się sprowadzić do Rzeszowa tak różnorodne środowisko i wielu cennych badaczy dziejów Polskich Sił Zbrojnych. Mam nadzieję, że już niebawem pokłosiem naszego spotkania będzie tom/studia w którym organizatorzy zbiorą wszystkie wystąpienia. I za tą inicjatywę trzymam wraz z pozostałymi uczestnikami kciuki.
© by łukasz wolak
