Do drugiego wpisu z serii poświęconej żołnierzom Oddziałów Wartowniczych przy USArmy wybrałem kolejnych pięciu bohaterów, których losy chciałem przybliżyć. Chociaż ich perypetie przedwojenne i wojenne są różne (za wyjątkiem Dziamary i Ganca, których los zbliżył w czasie pobytu w rawickim więzieniu) wszyscy po wyzwoleniu znaleźli się w obozach dla dipisów i wstąpili w szeregi Kompanii Wartowniczych przy USArmy.
Zamiast wstępu
Pozwalam sobie przy tej okazji na pominięcie obszernego wstępu z nadzieją, że w pierwszej części (tutaj) udało mi się wyjaśnić motywy powstania tej serii oraz wskazać źródła i opisać w dość ogólnej formie historię powstania Oddziałów Wartowniczych przy USArmy. Uznałem również, że nie ma sensu powielać jeszcze raz tych samych informacji w każdym kolejnym wpisie. Dodatkowo nie będę zmieniał czołowej fotografii. Wybrałem jedną ale dobrze dobraną grafikę, która zilustruje całą serię o wartownikach. Mój wybór padł na ikonografię przedstawiającą bramę wjazdową na teren ośrodka szkoleniowego Oddziałów Wartowniczych przy USArmy w Mannheim/Käfertal, która pochodzi ze zbiorów archiwalnych Instytutu Polskiego i Muzeum im.gen. W. Sikorskiego w Londynie. Znajduje się w albumie podarowanym z okazji imienin płk. Juliuszowi Filipkowskiemu przez wartowników ośrodka w 1946 r. Dotąd nie udało mi się odnaleźć równie ciekawej ilustracji zwłaszcza, że ta o której wspominam wyszła spod ręki jednego z wartowników i mieszkańców ośrodka. Tyle tytułem wstępu.
W służbie USArmy
Dziamara Marian urodził się w dniu 16 lipca 1922 r. w miejscowości Janiszew. Był z zawodu kupcem i kierowcą samochodu. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Nie wiadomo czym zajmował się podczas okupacji. Został aresztowany przez Gestapo za zdradę stanu podczas wykonywania prac na terenie miasta Konina. Trafił do więzienia śledczego Gestapo w Koninie w którym przebywał od 19.03 do 01.05.1943 r. Następnie został przewieziony do obozu karnego w Zwickau w którym przebywał od 01.05. do 01.12. 1943 r. W obozie pracował przy budowie linii kolejowej. Z czasem został przewieziony na rozprawę sądową do Drezna. W dniu 08.12.1943 r. stanął przed sądem Oberlandgericht, który skazał go za usiłowanie wywołania powstania i oderwanie ziem przyłączonych do Niemiec na 6 lat obozu karnego. Decyzją sądu został przewieziony do więzienia w Rawiczu w którym przebywał od 01.01.1944 do 31.08.1944 r. (nr więźnia 294). Następnie wraz z innymi współwięźniami został ewakuowany do obozu karnego w Rudgau-Dieburg w którym przebywał od 05.09.1944 do 25.03.1945 r. W obozie pracował w kompanii która brała udział przy usuwaniu gruzów na terenie Darmstadt. Z obozu został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po wyzwoleniu podjął pracę w Kompanii Wartowniczej przy USArmy nr 139/4088 w Mannheim-Käfertal.
Ganc Zygmunt urodził się w dniu 25 maja 1922 r. w miejscowości Szamów w powiecie Łęczyca. Miał dwóch braci: Mariana i Stefana. Z zawodu był młynarzem i kierowcą samochodów. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Nie wiadomo czym zajmował się podczas okupacji. Został aresztowany w nocy w mieszkaniu na terenie Inowrocławia za zdradę stanu i umieszczony w obozie przejściowym na terenie miasta w którym przebywał od 29.05.1942 do 11.11.1942 r. Następnie został przewieziony do obozu karnego w Zwickau w którym przebywał od 11.11.1942 do 03.06.1943 r. W tym obozie pracował przy budowie rejonu umocnionego. W międzyczasie 10.06.1943 r. stanął przed sądem Oberlandgericht gdzie został oskarżony o usiłowanie wywołania powstania i oderwanie ziem przyłączonych do Niemiec. Decyzją sądu został osadzony w więzieniu w Rawiczu w którym przebywał od 14.06.1943 do 31.08.1944 r. (nr więźnia 326). W dniu 31.08.1944 r. został ewakuowany z więzienia do obozu karnego w Rodgau-Dieburg w którym przebywał od 05.09.1944 do 25.03.1945 r. Jako więzień tego obozu pracował przy usuwaniu gruzów w mieście Darmstadt oraz wykonywał wykopy pod budowę sieci gazowej. Został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po wyzwoleniu zdecydował się na podjęcie służby w Kompanii Wartowniczej nr 139/4088 w Mannheim-Käfertal.
Gozdecki Eugeniusz urodził się w dniu 24 listopada 1919 r. w Warszawie. Z zawodu był metalowcem. W okresie międzywojennym mieszkał w Warszawie. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Został aresztowany podczas obławy na terenie Warszawy i umieszczony w obozie. Od 15.08.1940 r. do 15.06.1942 r. był więźniem obozu koncentracyjnego Auschwitz I (nr obozowy 2135)1. Na terenie obozu przebywał w Bloku nr 4. Następnie został przewieziony do obozu Gross-Rosen w którym przebywał od 15.06.1942 do 24.12.1942 r. (nr obozowy 2590). N terenie obozu pracował w kamieniołomach. Po raz kolejny został przewieziony do obozu Dachau w którym przebywał od 24.12.1942 do 29.04.1945 r. (nr obozowy 41074). Na terenie obozu pracował w łaźniach administracji obozu. Z obozu został wyzwolony przez wojska amerykańskie. W dniu 26 lipca 1945 r. otrzymał protokół uszkodzenia ciała wydany przez Zrzeszenie Polaków Internowanych we Freimanie. Po wyzwoleniu z obozu zdecydował się pozostać na terenie okupowanych Niemiec. Podjął pracę w amerykańskiej łaźni wojskowej. Przez pewien czas przebywał w obozie Freimann na terenie Monachium. Następnie zdecydował się na podjęcie służby w Kompanii Wartowniczej przy USArmy w Erdingu. Mieszkał na terenie obozu dla dipisów w Wildflecken (pol. Durzyn).
Ad.1. W bazie na stronie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu znajduje się informacja, że Eugeniusz Gozdecki zginął na terenie obozu KL Gross-Rosen. Jego powyższe losy nie tylko wskazują na to, że przeżył obozy ale również wojnę. Po zweryfikowaniu danych w postaci daty urodzenia, miejsca urodzenia, daty przybycia do Auschwitz oraz numeru obozowego wypada dodać, że informacja na stronie Muzeum jest błędna.
Kraśnicki Władysław urodził się w dniu 13.08.1924 r. w miejscowości Zawada w powiecie Turek. Z zawodu był robotnikiem. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Nie wiadomo czym zajmował się podczas okupacji. Podczas łapanki w Krakowie został aresztowany i przewieziony do obozu koncentracyjnego we Flossenburgu (zob. także tutaj) w którym przebywał od 10.04.1941 do 15.03.1943 r. Następnie został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau w którym przebywał od 15.03.1943 do 29.04.1945 r. (nr obozowy 46050). W obydwu obozach pracował w kamieniołomach oraz przy wykopywaniu niewybuchów. W dniu 29 kwietnia 1945 r. został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po wyzwoleniu trafił do obozu dla dipisów. Z czasem zdecydował się na podjęcie służby w Polskiej Kompanii Wartowniczej przy USArmy nr 4009 w Feldkirchen koło Monachium.
Ludwików Władysław urodził się w dniu 29.08.1920 r. w Przemyślu. Z zawodu był urzędnikiem biurowym i magazynierem. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. W 1943 r. został aresztowany przez Gestapo pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Anglii i przynależność do organizacji wojskowej. Został umieszczony w areszcie Sicherheitsdienst (SD) w Chełmie Lubelskim w którym przebywał od 27.07. do 26.08.1943 r. Z aresztu został przewieziony do więzienia śledczego w Lublinie w którym przebywał od 26.08. do 03.11.1943 r. Następnie został umieszczony w obozie koncentracyjnym na Majdanku w którym przebywał od 03.11.1943 do 06.04.1944 r. (nr obozowy 559). Z chwilą ewakuacji obozu został przetransportowany do obozu Gross-Rosen w którym przebywał od 08.04. do 28.05.1944 r. (nr obozowy 27959) w którym odesłany został do pracy w komandzie B5 Leitmeritz, które było częścią obozu koncentracyjnego KL Flossenburg. Przebywał w nim od 30.05.1944 do 08.05.2945 r. (nr obozowy 11129). Z chwilą zakończenia wojny i wyzwolenia z obozu został przekazany władzom czechosłowackim. Zdecydował się przejść do amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec w Bawarii gdzie zgłosił się do Polskiego Ośrodka Wojskowego (POW) w Hammelburgu. Po likwidacji POW przebywał w obozie dla DP w Bambergu a następnie w obozie dla DP w Langwasser. Na terenie tego obozu podjął służbę w polskiej Kompanii Wartowniczej przy USArmy nr 4128 (PWE 24) w Auerbach. W czasie pracy posługiwał się legitymacją służbową o numerze 143.
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem:
- ze zbiorów Pracowni Badań nad Polską Emigracją w Niemczech po 1945 r. w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego
- ze zbiorów cyfrowego archiwum ITS Arolsen
- ze zbiorów cyfrowych Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
- ze zbiorów archiwalnych Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie.
- ze strony śp. Henryka Nazarczuka: http://www.polskienekropolie.de/
- z wikipedi
- ze strony dpcamps.org
- z map google.com
© łukasz wolak
