Po dłuższej przerwie spowodowanej chorobą powracam z trzecim wpisem z serii „W służbie USArmy”. Dla tych, którzy dopiero dostrzegli tą blogową serię wyjaśniam, że publikuje w niej biogramy polskich wartowników niemalże nieznanych w polskiej historiografii. Informacje o nich pochodzą z dwóch zasobów archiwalnych: Pracowni Badań nad Polską Emigracją w Niemczech po 1945 r. w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego i bazy archiwalnej ITS Arolsen. Dotąd opublikowałem dwa wpisy. Więcej informacji o źródłach w tym krótki rys historyczny polskich kompanii zamieściłem w pierwszym wpisie otwierającym całość (zob. tutaj).
Kazimierz Chachlica
urodził się w dniu 30 stycznia 1922 r. w Krakowie. Z zawodu był ślusarzem. Przez cały okres międzywojenny był związany z Krakowem. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Możliwe, że zgłosił się dobrowolnie do pracy przymusowej i został wywieziony na teren III Rzeszy. W dniu 30 marca 1940 r. w czasie pracy został aresztowany przez funkcjonariuszy Gestapo z Magdeburga i oskarżony o słuchanie radia, rozdawanie ulotek oraz sabotaż. Stanął przed sądem, który skazał go na pobyt w obozie. W dniach od 30 marca 1940 r. do 12 stycznia 1941 r. przebywał w więzieniu na terenie Magdeburga. Następnie został przewieziony do obozu w miejscowości Eichen (podobóz KL Theriesenstadt) w którym przebywał od 12 stycznia 1941 do 14 kwietnia 1941 r. (nr 363). Ponownie został przewieziony do obozu w Monsheim (lub Monheim) w którym przebywał od 14 kwietnia 1941 do 14 kwietnia 1942 r. Kolejny raz został przewieziony do obozu w Biblis w którym przebywał od 14 kwietnia 1942 do 15 lipca 1943 r. Z niego został przetransportowany do obozu w Bensheim w którym przebywał od 15 lipca 1943 do 28 października 1943 r. Z Bensheim (podobóz KL Natzweiler-Struthof) trafił do kolejnych obozów w tym do Darmstadt w którym przebywał od 28 października 1943 do 01 stycznia 1944 r., do Dachau w którym przebywał od 01 stycznia 1944 do 20 października 1944 r. (nr 138762) oraz do Kottern (podobóz KL Dachau) w którym przebywał od 20 października 1944 do 27 kwietnia 1945 r. Na terenie obozu/obozów pracował w fabryce samolotów, także jako robotnik przy wykonywaniu drenaży oraz robotnik przy budowie linii kolejowej. W dniu 27 kwietnia 1945 r. został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po wyzwoleniu w dniu 01 maja 1945 r. został przeniesiony do obozu dla dipisów w Kempten (Schlosskaserne) na terenie którego podjął służbę w polskiej Kompanii Wartowniczej przy USArmy. W dniu 07 lipca 1946 r. został przeniesiony na teren obozu w Oberammergau a w dniu 17 lipca 1946 r. ożenił się z Reginą Lasotą. Możliwe, że w dalszych kolejach losu emigrował do Stanów Zjednoczonych lub wrócił do Polski.
Jan Kawalec
urodził się w dniu 15 lutego 1923 r. w Kielnarowej. Z zawodu był tokarzem. Nie są znane jego losy w okresie międzywojennym. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. W dniu 13 maja 1940 r. podczas ulicznej łapanki w Rzeszowie został aresztowany i wywieziony do pracy przymusowej. W dniu 02 listopada 1940 r. podjął skuteczną próbę ucieczki z gospodarstwa w którym pracował. Udało mu się przedostać do Wiednia na terenie którego został zatrzymany i stamtąd został przewieziony do obozu w Ratyzbonie w którym przebywał od 21 stycznia do 29 marca 1941 r. Z obozu w Regensburgu został przewieziony od obozu koncentracyjnego we KL Flossenbürg w którym przebywał od 29 marca 1941 do 21 maja 1943 r. (nr więźnia 2438). Następnie został przydzielony do komanda pracy na terenie obozu w Ratyzbonie, które pracowało w fabryce Messerschmitta. W zakładach montowano m.in. samoloty Bf Me 109 Gustav G-10 i G-14 oraz Me 109F-0 (zob. tutaj). Do końca wojny wyprodukowano 19 sztuk tego ostatniego. W komandzie pracował w charakterze tokarza od 21 maja 1943 do 22 kwietnia 1945 r. Z obozu w Ratyzbonie został wyzwolony przez armię amerykańską. Po wyzwoleniu został umieszczony przez amerykańską administracją wojskową w obozie dla dipsiów w Amberg a następnie przewieziony do obozu na terenie byłych koszar SS w Norymberdze (prawdopodobnie trafił do obozu Valka koło Norymbergi). W dniu 06 lipca 1945 r. podjął służbę w polskiej piątej Kompanii Wartowniczej w Langwasser. Od grudnia 1945 r. do 1947 r. był stale związany z polskimi Kompaniami Wartowniczymi przy USArmy.
Wacław Madaliński vel Wojciech Lewandowski
urodził się 14 stycznia 1910 r. w Kozicach powiat Gostynin. Z zawodu był oficerem służby stałej Wojska Polskiego. Niestety nic nie wiadomo o jego losach w okresie międzywojennym. Z chwilą wybuchu II wojny światowej zdecydował się pozostać na terenie okupowanego kraju. Najprawdopodobniej brał udział w wojnie obronnej. Po jej zakończeniu na terenie okupowanej Polski zaangażował się w działalność struktur konspiracyjnych Związku Walki Zbrojnej (ZWZ)/Armii Krajowej (AK) w których pełnił funkcję kwatermistrza w powiecie Radzymin. W 1943 r. został aresztowany przez niemiecką żandarmerię podczas zakupu amunicji dla oddziału AK w Radzyminie. (prawdopodobnie w wyniku wsypy lub przypadku). Został osadzony w warszawskim więzieniu Pawiak. Przebywał w nim od 21 sierpnia do 06 października 1943 r. Następnie został wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w którym przebywał od 07 października do 09 listopada 1943 r. (nr 156284). Kolejny raz został przewieziony do obozu koncentracyjnego KL Mauthausen-Gusen w którym przebywał od 11 listopada 1943 do 05 maja 1945 r. (nr więźnia 48956). W obozach pracował w kamieniołomach oraz fabryce Messerschmitta. W okresie niewoli posługiwał się fałszywym nazwiskiem „Wojciech Lewandowski” (według deklaracji Madalińskiego). Został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po wyzwoleniu przedostał się na terenie amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec. Został umieszczony przez administrację wojskową w obozie dla dipisów w Ratyzbonie. Z czasem podjął pracę w polskich Kompaniach Wartowniczych USArmy. Z okupowanych Niemiec dzięki wsparciu National Catholic Welfare Council (NCWC) wyemigrował wraz z żoną Reginą i córką Elżbietą do Stanów Zjednoczonych (USA) gdzie osiadł na terenie Detroit. Możliwe, że podjął pracę w jednej z fabryk należących do przemysłu samochodowego.
Post Scriptum
Szalenie interesujący byłby projekt związany z odnalezieniem tych osób oraz opisaniem ich dalszych powojennych losów. Oczywiście mam na myśli wszystkich bohaterów tej serii jak również tych, którzy jeszcze przede mną. W sferze marzeń pozostaje kontakt z rodzinami ale przy odrobinie szczęścia to możliwe. Tak podpowiada mi dotychczasowe doświadczenie. Czasami wystarczy pierwszy krok jak w przypadku tej serii… Niezdecydowanych zapraszam do kontaktu lub komentarza a rodziny polskich dipisów/uchodźców do dzielenia się historią bliskich, którzy po zakończonej wojnie pozostali w okupowanych Niemczech, emigrowali z Europy lub repatriowali się do Polski.
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem:
- z zasobu archiwalnego Pracowni Badań nad Polską Emigracją w Niemczech po 1945 r. w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego.
- z zasobu archiwalnego Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie.
- z cyfrowego archiwum ITS Arolsen.
- Kosiński J., Niemieckie obozy koncentracyjne i ich filie, Rosenheim 1999.
- Ocaleni z Mauthausen. Relacje polskich więźniów obozów nazistowskich systemu Mauthausen-Gusen, pod red. Katarzyny Madoń-Mitzner, Warszawa 2010.
- z internetowej encyklopedii PWN (hasła: ZWZ/AK), (zob. tutaj).
- z wikipedii (hasła: Messerschmitt, NCWC, )- zob. (tutaj).
- ze strony Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau (zob. tutaj).
- ze strony miejsca pamięci Mauthausen i Gusen (zob. tutaj) oraz (zob. tutaj).
- ze strony Muzeum Więzienia Pawiak (zob. tutaj).
- ze strony Miejsca Pamięci KL Flossenbürg (zob. tutaj)
- ze strony Miejsca Pamięci KL Dachau (zob. tutaj).
- ze strony Miejsca Pamięci KL Natzweiler-Strtuhof (zob. tutaj).
- ze strony Miejsca Pamięci KL Theriesenstadt (zob. tutaj).
- z internetowego leksykonu Wehrmachtu (zob. tutaj).
© łukasz wolak
