Osobom śledzącym bloga polecam uwadze kolejny piąty wpis z serii „Dipisi w sieci”. Tych którzy dołączyli do lektury dopiero teraz odsyłam do pierwszego wpisu wprowadzającego (zob. tutaj) i pozostałych opublikowanych (zob. 2,3,4). W piątej odsłonie zwracam uwagę na trzy platformy internetowe w tym: strona Centrum Dokumentacji Kultury i Historii Polaków w Niemczech „Porta-Polonica„, mam wrażenie mało dostrzeganą w Polsce, strona poświęcona British Army Of the Rhine (BAOR) oraz strona Łotewskiego Archiwum Państwowego poświęcona bałtyckim dipisom. O ile w pierwszym i trzecim przypadku strona „Porta-Polonika” oraz strona poświęcona bałtyckim dipisom są prowadzone przez instytucje rządowe lub wspierane przez rząd o tyle strona poświęcona BAOR jest na wskroś amatorską inicjatywą, której przyświeca jeden cel – uratowanie od zapomnienia historii BAOR. Funkcjonowanie zawdzięcza wsparciu kilku pasjonatów oraz byłych żołnierzom armii brytyjskiej związanym ze służbą w Niemczech.
Porta-Polonica
Na moim blogu znajdziecie wiele odniesień do tekstów zamieszczonych w Porta-Polonica. Miałem jak dotąd kilka razy okazję publikować swoje opracowania na łamach tego wirtualnego muzeum (zob. tutaj). Tym razem chce zwrócić uwagę na wirtualne zbiory związane z dipisami, które są jedynie częścią problematyki podejmowanej przez Centrum „Porta-Polonica”. Wiele z nich jest absolutnie unikatowa i po raz pierwszy ogląda światło dzienne. Warto podkreślić, że materiały pochodzą z różnych archiwów i zbiorów prywatnych z terenu Europy w tym także z Polski. Pod tym względem nakład pracy jaki Centrum włożyło w poszukiwanie materiałów przyniósł i przynosi ogromne rezultaty poznawcze dla badaczy dziejów Polaków w Niemczech w tym tzw. „czasu dipisów”. Każdy kto dysponuje połączeniem internetowym może za pomocą jednego kliknięcia zajrzeć do tej historii i zapoznać się z zawartością udostępnionych źródeł i artykułów.
Na uwagę zasługują przede wszystkim teksty i materiały związane z obozami dla dipisów: obóz Lahde nad Wezerą; kronika polskiej szkoły w obozie DP Lutter; polski obóz w Augustdorfie; album z wizytacji polskiego obozu w Augustdorfie z 1955 r.; ryciny z życia w obozie dla dipisów Wentorf koło Hamburga; cmentarz polskich dipisów we Frille; pomnik na cmentarzu dipisów w Dortmund; Haren/Maczków; kronika polskiej szkoły w Papenburgu-Splitting; polski obóz Kacperkowo; kronika polskiej szkoły w Osnabrück-Fernblick.
Na stronie znajdują się także skany książek/broszur/gazet a także omówienia różnych publikacji: „Ofiary nikczemności” autorstwa Mieczysława Cherszteina; Zbigniew Mystkowski „Godziny Czekania„; manuskrypt publikacji „Obóz wszystkich świętych” Tadeusza Nowakowskiego; „Nasza Droga”; Dwanaście miesięcy Polaków w Fuldzie; Dziesięciolecie Polskich Oddziałów Wartowniczych przy USArmy.
Spuścizny, kolekcje prywatne i rysy biograficzne związane z dipisami zawierają: kolekcję Aurelego Topolnickiego w tym skany dokumentów (zob. tutaj); rys biograficzny Tadeusza Nowakowskiego; rys biograficzny Reubena Lipschitza; rys biograficzny Franza Hengsbacha; rys biograficzny Stanisław Toegela; Tadeusz Borowski w Niemczech; rys biograficzny Józefa Szajny; Aleksandra Sękowska ps. „Ola”; kronika ks. Mariana Iwańskiego; sonety Mieczysława Lurczyńskiego; fotoalbum ks. Mariana Iwańskiego. Niezależnie od tego czytelnik może obejrzeć wirtualne wystawy udostępnione na stronie.
British Army of the Rhine (BAOR)
Strona poświęcona Brytyjskiej Armii Renu powstała w 2009 r. (zob. tutaj). Każdy kto interesuje się powojenną okupacją Niemiec nie będzie zaskoczony, że ten związek taktyczny brytyjskiej armii przez cały okres zimnej wojny funkcjonował na terenie brytyjskiej strefy okupacyjnej i Berlina Zachodniego. W wielu brytyjskich formacjach służyli także polscy dipisi/żołnierze a zwłaszcza w kompaniach pomocniczych i pracy CMWS/CMLO oraz MSO (zob. tutaj). W tym konkretnym przypadku dobrym przykładem są losy Władysława Paterka (1915-b.d.), polaka i działacza ZPU, który przez lata służby dosłużył do stopnia Staff Superintendenta MSO (zob. Leksykon działaczy ZPU). Ponadto pewna grupa oficerów Polskich Sił Zbrojnych, która po demobilizacji pozostała na terenie Niemiec, włączyła się w zimnowojenną grę wywiadów ze Związkiem Radzieckim w szeregach brytyjskiej armii. Doskonałym tego przykładem są losy gen. Janusza Brochwicz-Lewińskiego (1920-2017), (zob. tutaj) oraz płk. dr. inż. Bolesława Zawalicz-Mowińskiego (1903-1993), (zob. tutaj).
Menu strony jest stosunkowo proste. Zawiera krótką historię powstania BAOR wraz z odsyłaczem do publikacji poświęconej 1 Korpusowi (zob. tutaj). Ponadto autorzy zamieścili wykaz formacji które funkcjonowały na terenie Niemiec w ramach BAOR. Dla mnie nadzwyczajną okazała się zakładka związana z koszarami wojskowymi, która zawiera zarówno fotografie współczesne często opuszczonych budynków oraz fotografie historyczne często mało znane i dotąd nie popularyzowane. Imponujący jest także lokalizator wojskowych baz BAOR na terenie Niemiec, który zawiera spis aż 132 miast i miasteczek z odsyłaczami. Gdy klikniemy w wybrane miasto ukaże się nam spis jednostek, które stacjonowały w wybranej lokalizacji. Towarzyszy mu obszerny materiał ikonograficzny koszar i budynków związanych przed laty z obecnością armii brytyjskiej. Dodać warto, że współcześnie wiele z tych budynków zmieniło swoje przeznaczenie i zostało zasiedlonych.
Pewnym uzupełnieniem obecności BAOR na terenie Niemiec jest dodatek w postaci historii kanadyjskiej brygady piechoty, która wchodziła w jej skład w latach 1951-1971. Znajdziemy w niej zarówno informacje o formacjach, których służbę rozpisano w latach oraz opis politycznych uwarunkowań rozmieszczenia kanadyjskich sił zbrojnych w Europie. Kolejnym elementem są pułki/brygady/korpusy (zob. tutaj), które weszły w skład BAOR na przestrzeni wielu lat. Najciekawsze z nich, które łączą się z polskim wątkiem są: 2 RTR, 8 Regiment RCT, 16 Tank Transporter Squadron; 318 MT, 316 TTR RCT.
Dodatkowo ciekawostką są wpisy aktualizujące dotychczas zebrane informacje, które dotyczą koszar w Celle, Detmold, Hubbelrath, Hemer, Hannover, Rheindahlen, Goslar, Minden. Dodatkową formą komunikacji jaką utworzyli autorzy strony jest forum za pomocą którego można kontaktować się z administratorami oraz wymieniać korespondencję z użytkownikami. Jak zapewniają autorzy wielu z użytkowników tego forum to osoby związane z BAOR zarówno z pionem cywilnym jak również wojskowym.
Bałtyccy dipisi
Kolejną bardzo interesującą stroną jest platforma poświęcona bałtyckim dipisom (Litwinom, Łotyszom i Estończykom) stworzona przez Łotewskie Archiwum Państwowe (dla odmiany nasze archiwa rządowe pomimo liczniejszej społeczności dipisów na terenie okupowanych Niemiec nie podejmują się zbudowania podobnej lub lepszej platformy informacyjnej). Jej autorzy opowiadają o każdej narodowości osobno ale wiele poruszonych zagadnień jest wspólnych dla wspomnianych trzech grup. W ich orbicie zainteresowania znalazły się zagadnienia związane z całym przekrojem powojennego życia dipisów w tym dotyczące przyczyn migracji, życia na terenie okupowanych Niemiec, obozów dla dipisów, przesłuchań, służby wojskowej, dzieci w obozach dla dipisów, pomocy zagranicznej, kultury i aktywności organizacyjnej, edukacji, duszpasterstwa, archiwaliów, działalności Czerwonego Krzyża w Niemczech, organizacji młodzieżowych, łączników krajowych w obozach dla dipisów, Zjednoczenia Państw Bałtyckich, dalszej emigracja do innych krajów.
W przypadku Łotyszy autorzy dodali ciekawe notki o Łotewskich Komitetach, których funkcja i działalność była podobna do działalności Polskiego Centralnego Komitetu Doradczego (PCKD) przy władzach okupacyjnych. Ponadto uwypuklili działalność Łotewskiego Czerwonego Krzyża, Organizacji „Daugavas vanagi”, scharakteryzowali rozproszenie uchodźców łotewskich a także opublikowali materiały wideo związane z łotewską społecznością dipisów. W przypadku Litwinów dodatkową ciekawostką są materiały związane z Litewskimi Kompaniami Wartowniczymi przy USArmy.
* Fotografia czołowa pochodzi ze zbiorów Krzysztofa Dziadziuszko.
Przy tworzeniu tego wpisu korzystałem:
- ze strony Centrum Dokumentacji Kultury i Historii Polaków w Niemczech „Porta-Polonica”.
- ze strony BAOR Locations.
- ze strony Łotewskiego Archiwum Państwowego.
- Wolak Ł, Leksykon działaczy Zjednoczenia Polskich Uchodźców w Republice Federalnej Niemiec (1951-1993), Wrocław 2018 r., s. 216-217.
© łukasz wolak
